Nga: Daniel Hannan / The Daily Telegraph
Disa orë pas shpalljes së luftës nga Britania më 3 shtator 1939, Michael Joseph Savage, kryeministri i parë laburist i Zelandës së Re, bëri një deklaratë nga shtrati i tij spitalor (ai vdiq shtatë muaj më vonë).
“Me mirënjohje për të kaluarën dhe po ashtu me besimin për të ardhmen, ne qëndrojmë pa frikë përkrah Britanisë. Aty ku ajo shkon, shkojmë edhe ne. Aty ku ajo qëndron, qëndrojmë edhe ne.”
Me sa kombe kemi një lidhje të tillë, një aleancë kaq instinktive dhe automatike sa që nuk ka nevojë për shpjegim? Lista është e shkurtër, por me siguri përfshin tri vende me të cilat kemi vërtet një marrëdhënie të veçantë: Australia, Kanada dhe Zelanda e Re.
Fushata moderne për të bashkuar më ngushtë katër mbretëritë kryesore, nisi në Kolumbian Britanike në vitin 2015 dhe njihet me akronimin CANZUK – një term i krijuar fillimisht nga zyrtarët e OKB-së sepse këto katër kombe pothuajse gjithmonë votonin në bllok.
Mbështetësit e CANZUK-ut kërkojnë bashkëpunim më të ngushtë diplomatik dhe të mbrojtjes, të drejtën automatike për të punuar në vendet e njëri-tjetrit dhe një treg të përbashkët të bazuar në njohjen reciproke të standardeve për mallrat, shërbimet dhe kualifikimet profesionale.
Për të kuptuar se sa shumë ka ndryshuar bota, provojeni këtë eksperiment mendor: supozoni se Donald Trumpi po punon fshehurazi për Vladimir Putinin. Çfarë do të bënte më ndryshe?
Një gjë është ndalimi i dërgesave të armëve për Ukrainën, përfshirë ato që ishin tashmë në transit, dhe ndërprerja e shkëmbimit të informatave të inteligjencës. Por, Trumpi po shkon shumë përtej këtyre masave. Ai ka përsëritur pretendimet propagandistike të Putinit, duke e quajtur Volodymyr Zelenskyn një diktator dhe duke e akuzuar atë për fillimin e luftës. Ai ka urdhëruar agjencinë e tij të sigurisë kibernetike që të mos e trajtojë më si përparësi kërcënimin nga Rusia. Ai ka larguar gjeneralët amerikanë pro-ukrainas nga komandat që kishin. Ai ka votuar në OKB, së bashku me Rusinë, Bjellorusinë dhe Korenë e Veriut, kundër një rezolute që dënonte pushtimin e Ukrainës, një rezolutë nga e cila madje Kina abstenoi.
Udhëheqësit e demokracive të tjera të botës anglofone janë lënë të braktisur, si guvernatorët e provincave të largëta romake kur Qyteti i Përjetshëm u shkatërrua. Merrni parasysh, të paktën, ndikimin në prokurimin e mbrojtjes së Britanisë.
Që nga vitet ’50 të shekullit XX, kemi supozuar se, në një luftë të madhe, do të luftonim përkrah aleatëve tanë amerikanë. Po, mund të përballonim luftëra më të vogla, të vetëm: Adenin, Ishujt Folkland, Sierra Leonen. Por, nëse gjërat do të përshkallëzoheshin seriozisht, do të ishim pjesë e një koalicioni të udhëhequr nga ShBA-ja.
Si aleatët e tjerë perëndimorë, kemi zgjedhur të specializohemi në fusha të caktuara, në vend që të zhvillonim një kapacitet të plotë mbrojtës. Jemi mbështetur te ShBA-ja për transportin e rëndë, satelitët e avancuar dhe inteligjencën. Mbi të gjitha, kemi qenë të varur prej saj për zhvillimin dhe mirëmbajtjen e raketave tona bërthamore.
Po Evropa? Përsëri, më pëlqen të besoj se do të jemi ende në të njëjtën anë – në anën e lirisë dhe demokracisë – por, nuk ka shumë kohë që BE-ja planifikoi të mbyllte kufirin irlandez nga inati, vetëm sepse programi ynë i vaksinimit ishte më i shpejtë se i tyre.
Në prag të Brexit-it, Jeremy Hunt, si sekretar i Jashtëm, mbeti i habitur kur kuptoi se investimi i Britanisë në mbrojtjen e Evropës – regjimente të blinduara në Estoni dhe Poloni, RAF-i që praktikisht vepronte si forca ajrore e Rumanisë dhe në shumë të tjera – nuk kishte gjeneruar asnjë dobi të prekshme. Edhe tani, kur mund të mendonim se BE-ja do të bënte gjithçka për të afruar Britaninë në një marrëveshje më të ngushtë mbrojtjeje, ajo vazhdon të këmbëngulë se nuk do të flasë për asgjë tjetër me ne, derisa t’i lejojmë anijet e saj të peshkojnë në ujërat tona.
Nëse vendosim të ndërtojmë një kapacitet bërthamor plotësisht autonom – një që nuk varet nga ShBA-ja për magazinimin ose pjesët rezervë, si ai i Francës – atëherë do të na nevojitet kapaciteti ynë për prodhimin e raketave. Kjo do të kushtojë rreth dy herë më shumë sesa blerja e një alternative të gatshme nga ShBA-ja. Të vetëm, nuk do të mund ta përballonim; por si pjesë e një konsorciumi CANZUK, mund ta realizonim.
Pse nuk e kanë bërë? Pjesërisht sepse, deri vonë, entuziazmi vinte kryesisht nga partitë e djathta: Konservatorët në Mbretërinë e Bashkuar dhe Kanada, liberalët në Australi dhe tri partitë e djathta në Zelandën e Re (Partia Kombëtare, Zelanda e Re në Vend të Parë dhe ACT).
Disa të majtë e kundërshtuan në mënyrë refleksive çdo gjë që dukej si nostalgji perandorake ose, edhe më keq, një mall për të ashtuquajturin Komonuelthi i Bardhë (megjithëse, në realitet, të katër vendet kanë përqindje më të larta të popullsive jo të bardha sesa BE-ja). Në Britani, nostalgjikët e BE-së u ndjenë të fyer kur panë mbështetësit e largimit duke propozuar lëvizjen e lirë me vende të largëta, me argumentin se britanikët mund të imagjinonin më lehtë veten duke punuar në Australi apo Kanada sesa në Finlandë apo Sllovaki.
Befas, CANZUK-u po fillon të duket si diçka e pashmangshme dhe urgjente. Në debatin e fundit për lidershipin e liberalëve në Kanada, kandidatët po konkurronin mes vete për të kërkuar lidhje më të ngushta ekonomike me monarkitë e tjera të mëdha anglishtfolëse – edhe pse debati ishte në gjuhën frënge.
Kur e sugjerova CANZUK-un në Dhomën e Lordëve këtë javë, ministrja me këmbë në tokë, Baronesha Chapman, u përgjigj se qeveria do të dëgjonte me simpati çdo propozim.
Nëse aleanca me ShBA-në mund të shpëtohet, CANZUK-u do ta plotësojë atë. Por, nëse jo, do të jetë alternativë solide, duke përbërë, në thelb, forcën e tretë më të fuqishme ushtarake në planet.
Sa shpejt mund ta vëmë në jetë? Epo, në tetor të vitit të ardhshëm është 100-vjetori i Konferencës Perandorake të vitit 1926, e cila nisi transformimin formal të Perandorisë Britanike në një bashkim vullnetar, në Komonuelth.
Kjo do t’i siguronte çdo kryeministri pjesëmarrës një shtytje të madhe elektorale. Dhe, e dini ç
