Shkup, 22 shtator – Edhe pse propozimi francez nuk është i balancuar, Maqedonia e Veriut duhet të përdorë procesin e skriningut dhe të fokusohet në reformat që janë të rëndësishme për qytetarët dhe do ta çojnë vendin përpara, tha Eduard P. Xhozef nga Shkolla e studimeve të avancuara ndërkombëtare në Universitetin Xhons Hopkins (Johns Hopkins School of Advanced International Studies) nga SHBA-ja.
“Marrëveshja e Prespës u arrit mbi baza të drejta sepse, megjithëse Greqia ishte anëtare e NATO-s dhe BE-së, negociatat u zhvilluan në baza të barabarta dhe u arrit një kompromis i drejtë me lëshime nga Greqia dhe Maqedonia e Veriut. Propozimi francez nuk ndikoi aspak në avantazhin e Bullgarisë dhe e reflekton këtë. Ky, thotë ai, është gjithashtu një gabim i SHBA-së dhe i BE-së, sepse krijon një precedent të keq në Union. Është në dorën e qytetarëve të vendit nëse ai e kërcënon identitetin maqedonas apo jo. Por dua të nënvizoj se është e rëndësishme të përfitohet nga procesi i shqyrtimit, pavarësisht nga Bullgaria. Nuk është në interes të Bullgarisë, por të qytetarëve të këtij vendi. Përdoreni atë dhe përfitoni sa më shumë nga reformat për sundimin e ligjit, luftën kundër korrupsionit dhe reforma të tjera të rëndësishme që do ta çojnë vendin përpara dhe do t’u tregojnë qytetarëve se është reale dhe e rëndësishme, thotë Xhozef në pyetjen e një gazetari që mori pjesë sot në Konferencën vjetore ndërkombëtare “Prioritetet e ripërcaktuara: realitete të reja pas krizës ukrainase” në Shkup.
Ai beson se meqenëse SHBA-të dhe BE-ja nuk arritën ta vendosin Bullgarinë në të njëjtin nivel me Maqedoninë e Veriut siç ishte me Greqinë, dhe e lejuan atë të ruajë avantazhin e saj, Maqedonia e Veriut duhet të kërkojë nga SHBA-të, veçanërisht Franca, por edhe nga Gjermania dhe Britania e Madhe. , një afirmim të identitetit maqedonas, një njohje e fortë e popullit maqedonas, e gjuhës maqedonase dhe e aspekteve të historisë maqedonase, dhe ata mund ta bëjnë këtë.
Nisma e Ballkani Hapur, sipas tij, është e mirë për vendet e rajonit në aspektin tregtar, por është një ide e keqe që të bëhet me një regjim që, thotë ai, është krijuar për të rritur pushtetin politik serb, i cili ka ekonominë më të madhe me suficit tregtar me shumë vende në rajon. “Serbia është një autokraci, jo një demokraci, dhe po ecën në drejtim të gabuar, dhe në kontekstin e Rusisë dhe Ukrainës, kjo do të thotë destabilitet, shton ai.
“Për Maqedoninë e Veriut është mirë të ketë marrëdhënie të mira me të gjithë fqinjët e saj përfshirë Serbinë, marrëdhënie të mira tregtare. Vendi juaj dhe rajoni janë të përkushtuar ndaj integrimit evropian dhe euroatlantik, por Serbia e kundërshton NATO-n duke mbështetur Rusinë, duke promovuar narrativat ruse dhe Ballkanin e Hapur siç është projektuar dhe duke lejuar ndikim më të madh politik për Serbinë në rajon, duke çuar në destabilitet. Për sigurinë tuaj, si një vend i vogël, përballë kërcënimeve nga Bullgaria, ajo që i duhet është të mos jetë nën ombrellën serbe. Sigurinë tuaj duhet ta kërkoni nën ombrellën e NATO-s dhe BE-së dhe të mbani marrëdhënie të mira me të gjitha vendet, me Kosovën dhe Greqinë. Ju duhet të balanconi Ballkanin e Hapur me një “trekëndësh të shëndoshë” Shkup – Prishtinë dhe Athinë, me vende që respektojnë kufijtë dhe identitetet ekzistuese, pretendon eksperti amerikan i rajonit.
Ai sqaron se nacionalizmi serb të çon në nacionalizmin shqiptar, njëri promovon tjetrin nacionalizëm dhe “Shqipëria e Madhe është krejtësisht shkatërruese për këtë vend”, megjithëse thotë se nuk mund të thotë se shqiptarët e kërkojnë këto. Lidhur me nacionalizmin bullgar, Xhozef thotë se ai është një kërcënim real sepse bullgarët po cenojnë historinë dhe identitetin e vendit, gjë që është e padëgjuar. Sipas tij, kjo është shkelje e frymës dhe shkronjës së Traktatit të Miqësisë, dhe sjellja e Bullgarisë nuk është aspak miqësore.
“Kërcënimi nga Bullgaria është real dhe ajo që ju mbetet është të përfitoni nga procesi i shqyrtimit. Nuk ka nevojë për ndryshime kushtetuese për momentin dhe duhet të fokusoheni tek reformat, të cilat janë në interes të vendit. Duke përfituar nga kryesimi i OSBE-së. Është një mundësi e madhe në një kohë historike kur ka një luftë midis Rusisë dhe Ukrainës, e cila ka implikime për të gjithë botën. Vendi juaj do të udhëheqë organizatën, e cila është krijuar për sigurinë e Lindjes dhe Perëndimit, dhe është një mundësi dhe privilegj i madh për vendin tuaj që ta demonstrojë atë lidership në një moment kaq vendimtar të historisë, theksoi profesori amerikan.
Sa i përket ndryshimeve kushtetuese, ai thekson deklaratën e presidentit Stevo Pendarovski se aktualisht nuk ka kushte për këtë, por ritheksoi se është me rëndësi që sot të mos bëhet votimi dhe vendi të fokusohet në reforma.
Lidhur me njoftimet e Departamentit të Shtetit se më shumë se 300 milionë dollarë janë paguar në llogaritë e subjekteve jopartiake dhe qeveritare në vendet e Evropës Lindore, Xhozef tha se raporti është konfirmim i kërcënimit të vazhdueshëm që paraqet Rusia dhe vendet e lidhura me të, siç “Serbia dhe Aleksandar Vuçiq, i cili refuzoi të vendosë sanksione kundër Moskës, për shkak të të cilave siguria e vendit është në rrezik nga vendet që mbështesin Rusinë”.
Rreth 20 panelistë nga vendi dhe jashtë vendit morën pjesë në konferencën me temë “Prioritetet e ripërcaktuara: Realitete të reja pas krizës ukrainase”, organizuar nga Universiteti Amerikan Kolegji dhe UNHCR në Maqedoninë e Veriut, dhe në mesin e folësve ishte edhe ministrja e Mbrojtjes Slavjanka Petrovska.
